Những tình huống khó mà các phiên dịch viên cacbin có thường gặp phải

1. Nội dung quá chuyên ngành hoặc khó hiểu

- Vấn đề: Diễn giả sử dụng các thuật ngữ chuyên ngành quá phức tạp, trong khi bạn không quen thuộc.
- Cách xử lý:
+ Chuẩn bị kỹ càng trước: Luôn yêu cầu tài liệu và nội dung liên quan trước sự kiện để tra cứu thuật ngữ và nghiên cứu tài liệu.
+ Nếu không kịp hiểu một thuật ngữ, hãy diễn đạt lại theo cách đơn giản hơn thay vì im lặng và bỏ qua.
+ Ghi chú nhanh để sau đó có thể sửa lại, bổ sung nếu cần.

2. Diễn giả nói quá nhanh

- Vấn đề: Diễn giả nói với tốc độ quá nhanh, phiên dịch viên khó bắt kịp để dịch.
-  Cách xử lý:
+ Giữ bình tĩnh, ưu tiên truyền đạt ý chính thay vì từng từ.
+ Sử dụng kỹ thuật lược bỏ (omission/ reduction) có chọn lọc – bỏ bớt các phần không quan trọng để theo kịp.
+ Nếu cần, có thể đợi một chút rồi tóm tắt nội dung chính thay vì cố gắng dịch từng từ mà nghĩa không tường minh.

VTC phỏng vấn Phiên dịch Đỗ Đức Thọ bên lề hội thảo tại Hà Nội

3. Diễn giả có giọng địa phương hoặc phát âm khó hiểu

- Vấn đề: Diễn giả có giọng địa phương nặng hoặc phát âm không rõ ràng.
- Cách xử lý:
+ Dùng kỹ năng đoán nghĩa theo ngữ cảnh dựa trên nội dung tổng thể.
+ Chú ý từ khóa, cụm từ khóa quan trọng để không bỏ lỡ ý chính.
+ Nếu có cơ hội, hãy nghe trước các bài phát biểu cũ của diễn giả để làm quen với giọng điệu.

Phần hỏi đáp luôn là khó và thách thức đối với các phiên dịch viên

4. Sự cố kỹ thuật (Micro, tai nghe, âm thanh)

- Vấn đề: Mic bị tắt, âm thanh không rõ, mất kết nối tai nghe.
- Cách xử lý:
+  Giơ tay hoặc ra tín hiệu ngay lập tức để kỹ thuật viên hỗ trợ nhanh nhất.
+ Nếu có đồng nghiệp, ra hiệu để họ tiếp tục dịch trong khi bạn khắc phục sự cố.
+ Chuẩn bị một kế hoạch B (ví dụ: sử dụng bộ micro dự phòng).

5. Diễn giả đọc văn bản viết sẵn – Văn viết (Như báo cáo, diễn văn)

- Vấn đề: Khi đọc từ văn bản, diễn giả thường nói nhanh hơn và không có ngữ điệu, khiến việc dịch khó khăn hơn.
- Cách xử lý:
+ Yêu cầu bản sao văn bản trước sự kiện nếu có thể để chuẩn bị cho tốt.
+ Nếu không có sẵn, hãy tập trung vào ý chính, không nhất thiết dịch từng từ, từng chữ.
+ Điều chỉnh nhịp dịch phù hợp (speeding up) để không bị tụt lại quá xa.

Thiết bị Cabin phục vụ hội thảo luôn phải được trang bị thật tốt

6. Diễn giả chuyển đề tài đột ngột 

- Vấn đề: Diễn giả đột ngột chuyển sang chủ đề khác mà bạn không có sự chuẩn bị trước.
- Cách xử lý:
+ Chú ý các tín hiệu chuyển tiếp (ví dụ: "Now let's move on to…").
+ Giữ bình tĩnh, cố gắng bắt kịp bằng cách tăng sự tập trung vào câu mở đầu của chủ đề mới.
+ Nếu lỡ mất nội dung đầu, bám theo phần thông tin quan trọng sau đó, nắm được từ khóa, cụm từ khóa.

7. Diễn giả sử dụng thành ngữ, lối nói chơi chữ 

- Vấn đề: Thành ngữ và chơi chữ không thể dịch trực tiếp mà vẫn giữ nguyên nghĩa.
- Cách xử lý:
+ Nếu có cách dịch nghĩa tương đương, hãy sử dụng, hoặc áp dụng các phương pháp dịch thơ, ca, thành ngữ, biệt ngữ.
+ Nếu không, diễn giải lại ý nghĩa thay vì dịch từng từ.
+ Nếu là chơi chữ khó dịch, có thể bỏ qua hoặc tóm lược, giải thích nhanh bằng một câu ngắn gọn.

Ví dụ:

- "Break the ice" → Tạo không khí thân thiện ban đầu.

- "A penny for your thoughts" → Bạn đang suy nghĩ gì vậy?

8. Dịch sai hoặc nhầm ý

- Vấn đề: Dịch sai một chi tiết quan trọng hoặc hiểu lầm ý diễn giả.
- Cách xử lý:
+ Nếu phát hiện ngay, nhanh chóng sửa lại ngay trong câu tiếp theo bằng cách nói “Để làm rõ…” hoặc “Ý tôi là…”.
+ Nếu không thể sửa ngay, có thể nhờ ban tổ chức đính chính trong phần sau.
+ Ghi chú lại lỗi sai để tránh lặp lại trong tương lai.

9. Mất tập trung khi dịch trong thời gian dài

- Vấn đề: Phiên dịch cabin yêu cầu tập trung cao độ trong thời gian dài, dễ dẫn đến mệt mỏi và mất tập trung.
- Cách xử lý:
+ Uống nước, hít thở sâu và thư giãn mắt khi có cơ hội.
+  Luôn có đồng nghiệp thay phiên mỗi từ 25-40 phút.
+  Rèn luyện trí nhớ và phản xạ ngôn ngữ hàng ngày để giảm áp lực khi dịch.

10. Khán giả hoặc người tổ chức gây áp lực

- Vấn đề: Bị áp lực từ khán giả, diễn giả hoặc ban tổ chức (ví dụ: yêu cầu dịch nhanh hơn, dịch sát nghĩa hơn, dịch nói tránh, nói giảm...).
- Cách xử lý:
+  Giữ thái độ chuyên nghiệp, không để cảm xúc cá nhân ảnh hưởng đến nhiệm vụ.
+ Nếu bị chỉ trích, có thể giải thích ngắn gọn về khó khăn của phiên dịch cabin.
+  Tập trung vào chất lượng, đừng để áp lực làm ảnh hưởng đến chất lượng phiên dịch.

Nhìn chung, Phiên dịch cabin là một công việc đầy thử thách nhưng cũng rất thú vị đối với những ai muốn chinh phục đỉnh cao về xử lý ngôn ngữ. Để xử lý và vượ qua được các tình huống khó khăn, các phiên dịch viên cần:
- Nắm vững chuyên môn, kỹ năng nghề: thân, tâm, trí thật tốt để phản xạ nhanh hơn.

- Luyện tập liên tục và bài bản: thân, tâm, trí tốt để tập trung cao và phản xạ nhanh hơn.
- Chuẩn bị kỹ lưỡng: công tác chuẩn bị kỹ càng luôn luôn cần thiết trước mỗi sự kiện.
- Duy trì tâm lý vững vàng: luôn tự tin, bình tĩnh để đối mặt với nhiều áp lực vây quanh.